Początek roku niesie ze sobą zazwyczaj zmiany dotyczące prawa podatkowego. Niekiedy zmiany te mają charakter kosmetyczny, ale trafiają się także takie, które psują krew służbom księgowym.

Centralizacja, JPK i inne…

Rok 2017 obfituje w zmiany, które wymuszają na wielu podmiotach specjalne działania: gminy muszą zacząć stosować nowe sposoby rozliczeń związane z centralizacją, rozszerzono zakres podmiotów obowiązanych do stosowania procedur jednorodnego pliku kontrolnego  –mali i średni przedsiębiorcy na razie przekażą w tej formie fiskusowi dane o ewidencji zakupu i sprzedaży VAT drogą elektroniczną. Rozszerzono krąg działań zobowiązujących do stosowania procedury odwrotnego obciążania w rozliczeniach z podmiotami krajowymi. To wszystko jest trudne, bo nowe, ale z czasem uda się do tych zmian przywyknąć, chociaż przypuszczam, że nie obejdzie się u niektórych bez łez lub rzucania przedmiotami – w zależności od temperamentu i poziomu wzburzenia.

Sankcje w VAT – nowe a jednak stare…

Sądzę jednak, że największe przerażenie pracowników księgowości i przełożonych wiąże się w tym roku z dodatkowymi sankcjami w VAT, które uderzą w każdego przedsiębiorcę, także tego, który zwyczajnie i po ludzku się pomyli. Wykazanie w deklaracji podatkowej zobowiązania podatkowego w kwocie niższej od kwoty należnej, czy niewłaściwej kwoty zwrotu, albo zawyżenie podatku naliczonego może bowiem wynikać z działań przypadkowych. Zatem sankcja w postaci dodatkowego zobowiązania, która chyba ideologicznie swoje aktualne źródło znajduje w zamiarze walki z przestępstwami podatkowymi, tak naprawdę wpłynie istotnie na pogorszenie stanu zdrowia i tak już silnie znerwicowanych pracowników służb księgowo-finansowych.

Kara dla niepokornych .. ?

Ustawodawca wprowadza rozróżnienie w wysokości dodatkowego zobowiązania, tzn. wobec potulnych, którzy się pomylili (albo co nie rzadko zastosowali się do innej niż kontrolujących wykładni danego przepisu) i nie będę wchodzić w spór z organem, zostanie zastosowana 20% stawka dodatkowego zobowiązania (podstawowa wynosi 30%).

Sankcja powyższa z założenia nie będzie ustalana w przypadku gdy zaniżenie podatku lub zawyżenie kwoty zwrotu lub różnicy do przeniesienia, wiąże się popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi omyłkami oraz nieujęciem podatku należnego lub podatku naliczonego w rozliczeniu za dany okres, a jednocześnie ujęciem go w poprzednich okresach lub w okresach następnych – jeżeli nastąpiło to przed wszczęcia kontroli.

Natomiast ewidentnie brak litości wykazano dla tych podatników, którzy uwzględnili w rozliczeniu puste faktury. Tu przewidziano sankcję w postaci dodatkowego zobowiązania w imponującej wysokości 100%. Wydaje się, że tego rodzaju rozwiązanie bardziej zaniepokoi uczciwych podatników, którzy nieświadomie zaksięgują tzw. pustą fakturę aniżli przestępców.

Należy pamiętać, że sankcje stosuje się dopiero względem rozliczeń dokonywanych począwszy od roku 2017.

Bicz na unikanie opodatkowania

Kolejna zmiana dla odmiany psuje humory menedżerów, którzy podjęli się przeprowadzić reorganizacje w przedsiębiorstwach, osiągając przy tym pewne korzyści ekonomiczne. Korzyści te jednak nie zostały przyjęte pozytywnie strażników krajowego skarbca i postanowili oni ostudzić zapał kolejnych śmiałków. Mam tu na myśli oczywiście klauzule przeciwko unikaniu opodatkowania, która co prawda formalnie pojawiła się w połowie minionego roku, jednakże do jej stosowania wprowadzono pewne modyfikacje działające od 2017 roku.

Sztuczny charakter czynności a korzyść podatkowa

Z klauzuli wynika, że czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli sposób działania był sztuczny.

Jeżeli więc podatnik dokona czynności, które – zdaniem organów podatkowych – mają sztuczny charakter i zmierzają przede wszystkim do osiągnięcia korzyści podatkowej, to taka czynność – mimo że prawnie dopuszczalna – nie przyniesie podatnikowi zakładanych korzyści podatkowych.

Korzyścią podatkową jest:

• niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości albo powstanie lub zawyżenie straty podatkowej,

• powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku albo podwyższenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku.

Organ, który zdecyduje o zastosowaniu klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, nałoży na podatnika podatek w wysokości, jaka wynikałaby z czynności, której dokonałby podatnik działający w sposób racjonalny, a nie sztuczny (czyli mający na uwadze korzyść podatkową), albo też pominie skutki czynności takiego podatnika i nałoży podatek tak, jakby nie dokonano danej czynności.

Organ będzie badał, czy np. nie doszło do nieuzasadnionego dzielenia operacji, nieuzasadnionego angażowania pośredników, lub elementów prowadzących do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności.

Jeśli zaś okoliczności sprawy będą wskazywać, że osiągnięcie korzyści podatkowej było jedynym celem dokonania czynności, wówczas skutki podatkowe będą oceniane na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano.

Brak ochrony z interpretacji

Co najważniejsze, ochrony z interpretacji indywidualnej nie stosuje się, jeżeli dotyczy ona okoliczności, dla których wydano decyzję z zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Pierwotnie zasada ta miała dotyczyć interpretacji indywidualnych wydanych od dnia wprowadzenia klauzuli, ale zmianą z dnia 29 listopada 2016 roku zdecydowano, że ochrona z interpretacji wydanych wcześniej nie zadziała wobec korzyści podatkowych osiąganych od roku 2017.

Przykładem działania, w którym organy podatkowe mogą doszukiwać się potencjalnie korzyści są działania organizacyjne, które powodowały, że jakieś składniki uzyskiwały status kosztowy, a inne rynkową wartość. Jeśli działania takie nie miały szerszego uzasadnienia gospodarczego, to może to być podstawa do zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania nawet w okolicznościach przeszłych i przy indywidualnej interpretacji. Jeśli skutek tych działań nadal trwa, np. poprzez odpis amortyzacyjny, to ten odpis może być podstawą dla twierdzenia, że podatnik osiąga korzyść podatkową. Na zakończenie należy wspomnieć, że klauzula nie zadziała, jeżeli korzyść podatkowa lub suma korzyści podatkowych nie przekracza w okresie rozliczeniowym 100.000 zł.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa  oraz ma charakter wyłącznie  informacyjny. Stanowi  wyraz poglądów jego  autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.