Od dnia 15 lipca 2016 roku w Ordynacji podatkowej funkcjonują regulacje dotyczące klauzuli o przeciwdziałaniu unikania opodatkowania. Obszerny dział IIIA, obejmujący art. 119a – 119fz Ordynacji podatkowej, reguluje szereg kwestii związanych z tą klauzulą, m.in. procedurę związaną z postępowaniem w przypadku unikania opodatkowania czy opinią zabezpieczającą. Klauzula była częstą bohaterką naszych wpisów – pisałyśmy o niej m.in. w artykule, który odnajdziecie tutaj. Do tej pory klauzula o przeciwdziałaniu unikania opodatkowania nie doczekała się większych zmian, jednak sytuacja ta wkrótce ulegnie zmianie.
Ustawa o exit tax to nie tylko podatek od wyjścia…
Kiedy na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt ustawy z dnia 24 sierpnia 2018 roku zmieniający szereg ustaw (w tym przede wszystkim PIT, CIT, Ordynację podatkową) najwięcej emocji wywołał pomysł wprowadzenia opodatkowania dochodów z niezrealizowanych zysków. Należy jednak wskazać, że omawiana nowelizacja (której wejście w życie jest planowane na 1 stycznia 2019 roku) zmienia również zapisy dotyczące klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, zgodnie z przepisami dyrektywy 2016/1164/UE (tzw. dyrektywa ATAD). Przepisy dyrektywy wyznaczają minimalny poziom ochrony, a ustawodawca krajowy jest uprawniony do przyjęcia bardziej restrykcyjnych zapisów ustawy. Warto więc przeanalizować najważniejsze zmiany jakie w zakresie klauzuli przewidziało Ministerstwo Finansów.
Miłe złego początki
Jednym z celów ustawodawcy było wprowadzenie zmian wpływających na poprawę ekonomiki postępowań przeciwko unikaniu opodatkowania, doprecyzowanie roli Szefa KAS jako organu podatkowego w zakresie zadań dotyczących przeciwdziałania unikaniu opodatkowania czy dodania do słowniczka pojęć nowych definicji. Pierwsze zaproponowane zmiany wyglądają niegroźnie – definicję pojęcia korzyści podatkowej przeniesiono do ustawowego słowniczka, wprowadzono nieznaną dotąd definicję środków ograniczających umowne korzyści. Opłata za wydanie wniosku o wydanie opinii zabezpieczającej nie uległa zmianie (nadal wynosi 20 000 zł), uzupełniono jednak, że w przypadku wspólnego wniosku opłata ta ulega zwiększeniu o 5 000 zł od piątego i każdego kolejnego zainteresowanego.
Ustawodawca zastosuje metodę kija
Innym celem ustawodawcy było również wprowadzenie rozwiązań, które mogą wpłynąć na zwiększenie efektu prewencyjnego przepisów przeciwko unikaniu opodatkowania. W ocenie Ministra Finansów obecny kształt klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania nie wywiera wystarczającego efektu prewencyjnego, bowiem konsekwencje zastosowania klauzuli w skuteczny sposób nie zniechęcają do unikania opodatkowania. Obecnie skutkiem wydania decyzji przez organ podatkowy z zastosowaniem klauzuli jest określenie podatkowych skutków czynności na podstawie takiego stanu rzeczy, który miałby miejsce, gdyby nie dokonana przez podatnika czynność podjęta w celu uzyskania korzyści podatkowej. Tym samym, stosując klauzulę fiskus jedynie odbiera nienależnie uzyskaną korzyść podatkową, która w niektórych sytuacjach jest powiększona o odsetki. W rezultacie podatnik kalkuluje czy bardziej opłaca mu się od razu zapłacić wyższy podatek, czy też zaryzykować i dokonać transakcji, do której potencjalnie zastosowanie może znaleźć klauzula. Dlatego też ustawodawca dąży do podkreślenia prewencyjnej funkcji klauzuli i wprowadza nowe sankcje, mające na celu odstraszenie podatnika nawet od podejmowania prób kalkulacji co jest dla niego bardziej opłacalne. Rozwiązaniem tego stanu rzeczy ma być dodatkowe zobowiązanie podatkowe wprowadzone do Ordynacji podatkowej.
Dodatkowe zobowiązanie podatkowe: stawka 40% lub 10%
Z projektu nowelizacji wynika, że w sytuacji, gdy organ podatkowy m.in. wyda decyzję z zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, wówczas organ ten jednocześnie ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe. Co do zasady, dodatkowe zobowiązanie podatkowe będzie wynosiło 40% kwoty korzyści podatkowej, a jeżeli zostanie wydana decyzja w zakresie PIT lub CIT, a podstawą opodatkowania jest dochód, zobowiązanie podatkowe wynosi 10% sumy składników wynikających z tej decyzji. Przez owe składniki decyzji, jak wynika z projektu uzasadnienia, rozumie się stwierdzenie zawyżenia straty podatkowej, powstania straty podatkowej, zaniżenia dochodu do opodatkowania lub niepowstania dochodu do opodatkowania, w zakresie w jakim wynika ono z zastosowania klauzuli.
Z obowiązkowym podwojeniem bądź potrojeniem stawki
Sankcyjne stawki w dodatkowym zobowiązaniu podatkowym (40% bądź 10%) ulegną podwojeniu, jeżeli podstawa do ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego przekroczy 15 000 000 zł, nie upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego w którym podatnikowi doręczono ostateczną decyzję z zastosowaniem klauzuli bądź, gdy strona nie przedłożyła organowi podatkowemu dokumentacji podatkowej. Jeżeli jednocześnie podstawa do ustalenia dodatkowego zobowiązania przekroczy 15 000 000 zł i strona nie przedłożyła organowi podatkowemu dokumentacji, wówczas podstawowa stawka ulega potrojeniu. Jedną zatem z przesłanek podwojenia stawki dodatkowego zobowiązania podatkowego będzie swoista „recydywa”, a więc sytuacja, w której podatnik mimo otrzymania ostatecznej decyzji w przedmiocie klauzuli o unikaniu opodatkowania nadal stosuje niepożądaną optymalizację podatkową.
Metoda marchewki, czyli jak ustawodawca planuje wyjść naprzeciw podatnikom
Zdaniem ustawodawcy podatnik powinien mieć możliwość wycofania się ze skutków unikania opodatkowania, w tym również wycofania się ze schematów unikania opodatkowania stosowanych przez wiele lat. Dla podatników, którzy z własnej inicjatywy będą chcieli odstąpić od stosowanych przez siebie optymalizacji podatkowych i uniknąć sankcji związanych z zastosowaniem klauzuli o unikaniu opodatkowania, wprowadzona zostanie możliwość skorzystania z procedury cofnięcia skutków unikania opodatkowania. Procedura ta przypomina nieco procedurę dobrowolnego poddania się odpowiedzialności uregulowaną na gruncie Kodeksu Karnego Skarbowego, bowiem jej istotą jest przyznanie się przez podatnika, że dokonane przez niego czynności stanowiły unikanie opodatkowania, a wydana w tej procedurze decyzja będzie wydawana zamiast decyzji o zastosowaniu klauzuli. Cała procedura będzie składała się z dwóch etapów.
Przyznanie się do winy i pokuta
W pierwszym etapie skruszony podatnik przyznaje się do winy składając do Szefa KAS wniosek, w którym m.in. wyczerpująco opisze czynność prowadzącą do uniknięcia opodatkowania i wskaże inne podmioty które brały udział w tej czynności oraz oświadczy, że jedynym celem dokonania czynności było osiągnięcie korzyści podatkowej. Wniosek taki musi zostać sporządzony i podpisany przez profesjonalnego pełnomocnika (doradcę podatkowego, adwokata lub radcę prawnego) i podlega opłacie, której wysokość jest uzależniona od kwoty korzyści podatkowej, jednak musi mieścić się w ustawowych widełkach (1 000 zł – 15 000 zł). W ramach tego postępowania Szef KAS oraz podmioty zainteresowane cofnięciem skutków unikania opodatkowania uzgodnią wysokość uzyskanej w wyniku unikania opodatkowania korzyści podatkowej oraz skutki przyjętej czynności odpowiedniej lub skutki stanu prawnego jaki zaistniałby, gdyby uzgodniony przepis prawa nie miał zastosowania – i to znajdzie odzwierciedlenie w decyzji określającej warunki cofnięcia unikania opodatkowania. Następnie decyzja taka zostaje doręczona podatnikowi, który w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia, ma prawo cofnąć skutki unikania opodatkowania poprzez złożenie korekty deklaracji. Poprzez złożenie przez podmioty zainteresowane korekty deklaracji na podstawie treści ww. decyzji zakończy się drugi etap tej procedury.
Zmiany po 1 stycznia 2019 roku
Obecnie projekt znajduje się na etapie opiniowania i nie wiadomo w jakiej formie zostanie on przekazany do sejmowej procedury legislacyjnej. Analiza projektu prowadzi jednak do wniosku, że podatników czekają liczne obostrzenia w zakresie klauzuli o unikaniu opodatkowania, o czym świadczyć mogą także zmiany w zakresie sztucznego charakteru transakcji, które wydają się prowadzić do objęcia klauzulą większego zasięgu operacji gospodarczych niż do tej pory. Spore wątpliwości również budzi, czy podatnicy do tej pory korzystający z agresywnych optymalizacji podatkowych zdecydują się skorzystać z procedury wycofania się ze skutków unikania opodatkowania, co w istocie stanowić będzie donos na samego siebie. Wydaje się zatem, że projektodawca zdecydowanie postawił na metodę kija, a nie marchewki.
Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.
