Po wytworzeniu w ramach prac B+R innowacyjnego produktu, w celu jego komercjalizacji, niezbędne jest podjęcie działań pozwalających na skuteczne wdrożenie opracowanego rozwiązania. Zanim z gotowego produktu skorzystają klienci należy zmierzyć się z etapem produkcji próbnej oraz, w coraz bardziej skomplikowanym otoczeniu prawnym, legalizacją produktu. Ulga na prototyp, nazywana także ulgą na innowacyjność, wychodzi naprzeciw podmiotom muszącym stawić czoła tym wyzwaniom.

Co oferuje?

Preferencja pozwala podatnikowi CIT odliczyć od podstawy opodatkowania 30% sumy kosztów produkcji próbnej oraz wprowadzenia na rynek nowego produktu, poniesionych od chwili zakończenia prac badawczo-rozwojowych do przystąpienia do seryjnej produkcji opracowanego produktu. Wysokość odliczenia nie może być wyższa niż 10% dochodów ze źródeł innych niż zyski kapitałowe. Ulga umożliwia więc rozliczenie do 130% takich kosztów – w wysokości 100% jako koszt uzyskania przychodu oraz dodatkowych 30% w ramach ulgi.

Kto może skorzystać?

Ulga skierowana jest do podatników uzyskujących przychody ze źródeł innych niż zyski kapitałowe. Na potrzeby ulgi podstawa opodatkowania obliczana jest na zasadach ogólnych – skorzystać mogą opodatkowani skalą podatkową albo podatkiem liniowym. Tym samym nie jest dostępna podatnikom ryczałtowym czy estońskiego CIT-u. Odliczenia nie przewidziano również dla beneficjentów zwolnień w ramach Specjalnych Stref Ekonomicznych czy Polskiej Strefy Inwestycji – w zakresie, w jakim koszty kwalifikujące się pod ulgę na prototyp uwzględniono w kalkulacji dochodu zwolnionego. Jeżeli w jakiejkolwiek formie zwrócono czy odliczono od podstawy opodatkowania koszty określone ulgą, również nie znajdzie ona zastosowania.

Podstawowe pojęcia

Postanowienia te wprowadzono w 2022 r. poprzez dodanie do ustawy o CIT art. 18ea, w którym uregulowano ulgę i określono jej najważniejsze pojęcia. Zawarte w przepisie określenia mają decydujące znaczenie dla uznania wydatków za objęte preferencją, tym bardziej, że w pewnym stopniu odbiegają od ich codziennego rozumienia.

Na potrzeby ulgi produktami są produkty w myśl ustawy o rachunkowości, z wyłączeniem usług – materiały nabyte w celu zużycia ich na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym.

Przez produkcję próbną należy natomiast rozumieć etap rozruchu technologicznego produkcji, w trakcie którego nie są wymagane dalsze prace projektowo-konstrukcyjne czy inżynieryjne, a którego celem jest wykonanie prób i testów przed uruchomieniem procesu produkcji nowego produktu, powstałego wskutek prowadzenia przez podatnika prac B+R. Produkcja próbna stanowi więc etap pośredni pomiędzy uzyskaniem wyniku prac B+R – powstaniem prototypu jako pierwowzoru nowego produktu – a chwilą rozpoczęcia produkcji nowego produktu, w którym nie może być już mowy o kolejnych ulepszeniach wytworzonego produktu.

Wprowadzeniem nowego produktu na rynek są z kolei działania podejmowane w celu przygotowania dokumentacji służącej do uzyskania certyfikatów i zezwoleń umożliwiających skierowanie do sprzedaży produktu B+R wytworzonego przez podatnika. Regulacja ta wydaje się prowadzić do wniosku, że odliczeniu podlegają wyłącznie te działania, które zmierzają do uzyskania dokumentacji niezbędnej do wprowadzenia produktu do obrotu, niekoniecznie zaś do uatrakcyjnienia oferty czy odróżnienia od konkurentów.

Jakich kosztów dotyczy?

Ustawodawca zdefiniował koszty objęte ulgą. Za koszty produkcji próbnej uznano:

• – ceny nabycia lub koszty wytworzenia fabrycznie nowych środków trwałych zaliczonych do grup 3–6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, niezbędnych do uruchomienia produkcji próbnej nowego produktu (środkami takim są kotły i maszyny energetyczne, maszyny urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, maszyny i urządzenia specjalistyczne, urządzenia techniczne, inne narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie),

• – koszty ulepszenia środka trwałego zaliczonego do grupy 3–6 i 8 Klasyfikacji, jeżeli zostały poniesione w celu dostosowania takiego składnika majątku do uruchomienia produkcji próbnej nowego produktu,

• – koszty nabycia materiałów i surowców bezpośrednio związanych z produkcją próbną nowego produktu.

Warto mieć na uwadze, że możliwa do odliczenia cena nabycia jest ceną należną zbywcy powiększoną o koszty związane z zakupem, naliczone do dnia przekazania środka trwałego podatnikowi. Odliczyć można więc również koszty transportu, załadunku i wyładunku, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, odsetek i prowizji. W przypadku importu cena nabycia obejmuje także cło i podatek akcyzowy od importu.

Należy jednak pamiętać, że kosztami wytworzenia nie będą koszty ogólne zarządu, koszty sprzedaży i pozostałe koszty operacyjne i operacji finansowych – odsetek od pożyczek, kredytów i prowizji, z wyłączeniem tych, które naliczono do dnia przekazania do używania środka trwałego.

Co istotne, w konstrukcji ulgi wprost wskazano, że skorzystanie z niej umożliwia dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych, co do których nabycia podatnik skorzystał z preferencji.

Warte zauważenia jest też, że zgodnie z art. 16g ust. 13 ustawy o CIT w przypadku ulepszenia środków trwałych wskutek przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji, adaptacji lub modernizacji ich wartość początkową powiększa się o sumę wydatków na ulepszenie, w tym także o wydatki na nabycie części składowych lub peryferyjnych, których jednostkowa cena nabycia przekracza 10 000 zł. O ulepszeniu środków trwałych można mówić, kiedy suma wydatków na nie poniesionych przekracza 10 000 zł i powodują one wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości przyjętych środków.

Określone ustawowo koszty produkcji próbnej obejmują więc szeroko rozumiane wydatki związane zarówno z maszynami, urządzeniami i narzędziami umożliwiającymi produkcję prototypu, jak i z surowcami i materiałami pozwalającymi na jego powstanie.

Dodatkowo, ustawodawca za stosowne uznał zaliczanie na poczet kosztów wprowadzenia nowego produktu kosztów:

• badań, ekspertyz, przygotowania dokumentacji niezbędnej do uzyskania certyfikatu, homologacji, znaku CE, znaku bezpieczeństwa, uzyskania lub utrzymania zezwolenia na obrót lub innych obowiązkowych dokumentów lub oznakowań związanych z dopuszczeniem do obrotu lub użytkowania oraz koszty opłat pobieranych w celu ich uzyskania, odnowienia lub przedłużenia,

• badania cyklu życia produktu (analizy śladu środowiskowego – LCA),

• weryfikacji technologii środowiskowych UE (ETV).

Takie rozwiązanie jest nie tylko bezpośrednim wsparciem działań pozwalających na legalizację produktu, ale i sprawdzenia jego jakości. Zastosowanie ulgi wydaje się dodatkowo wpisywać w realizację kryteriów ESG.

Co istotne, koszty możliwe do odliczenia ulgą na prototyp pomniejszane są o VAT. Wyjątki stanowią sytuacje, gdy VAT nie stanowi podatku naliczonego, podatnikowi nie przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego albo zwrotu różnicy podatku w myśl ustawy o VAT.

Za jaki okres?

Przewidzianych ulgą odliczeń dokonuje się za rok podatkowy, w którym koszty zostały faktycznie poniesione. W przypadku straty lub dochodu niższego od przysługującego odliczenia – odpowiednio w całości lub pozostałej części – dokonuje się w zeznaniach za kolejne sześć lat podatkowych.

Istotne szczegóły

Ulga dotyczy wyłącznie etapu rozruchu technologicznego produkcji – nie obejmuje ani procesu wytworzenia produktu B+R, ani prac badawczo-rozwojowych nad produktem. Rozruch technologiczny ma być ostatnią częścią produkcji próbnej – nie może wymagać dodatkowych prac nad wytworzonym produktem. Rozpoznanie momentów granicznych rozwoju produktu objętych ulgą może być jednak problematyczne – rodzić wątpliwości co do wyboru odpowiedniej ulgi lub ulg spośród dostępnych preferencji na innowacje (np. ulgi B+R czy ulgi na robotyzację). Co do zasady nie ma przeszkód do równoczesnego skorzystania z każdej z nich, jednak w regulacji ulgi na prototyp jednoznacznie wskazano, że jeżeli w jakiejkolwiek formie zwrócono czy odliczono od podstawy opodatkowania koszty określone preferencją, wówczas nie ma ona zastosowania. Dlatego ważne jest właściwe przyporządkowanie działań podatnika do obszaru objętego daną ulgą.

Potwierdzają to np. interpretacje indywidualne Dyrektora KIS z dnia 10 października 2022 r. nr 0111-KDIB1-1.4010.428.2022.2.BS czy z dnia 26 września 2022 r. nr 0111-KDIB1-1.4010.362.2022.3.MF, wydane w kontekście zakwalifikowania wydatków do ulgi na prototyp w świetle ulgi na robotyzację. W obu organ podatkowy uznał, że finansowanie za pomocą leasingu finansowego inwestycji w środki trwałe do wytworzenia nowego produktu nie jest objęte ulgą na prototyp.

W interpretacjach Dyrektor KIS odwołał się do opracowanego przez ekspertów OECD Podręcznika Frascati 2015: Zaleceń dotyczących pozyskiwania i prezentowania danych z zakresu działalności badawczej i rozwojowej, w którym zawarto definicje podstawowych pojęć, wytyczne i klasyfikacje do tworzenia statystyk dotyczących działalności B+R. Zgodnie z nim prototypem jest oryginalny model skonstruowany w sposób pozwalający na uwzględnienie w nim wszystkich danych technicznych i osiągów nowego produktu, natomiast projektowanie, konstruowanie i testowanie prototypów są pracami badawczo-rozwojowymi. Po przeprowadzeniu testów prototypu i ewentualnym dokonaniu niezbędnych modyfikacji ma miejsce faza uruchomienia produkcji. W myśl publikacji, jeżeli faza rozruchu produkcji nie wymaga dalszych prac projektowo – konstrukcyjnych czy inżynieryjnych, nie powinna być uznawana za B+R, ponieważ jej podstawowym celem nie jest dalsze udoskonalanie wyrobów, lecz uruchomienie procesu produkcji.

Rozwiązanie warte rekomendacji

Ulga może być ważnym źródłem oszczędności podatkowych. Została jednak skonstruowana nieco skomplikowanie i aby rozwiać ewentualne wątpliwości co do rozliczenia warto bliżej przeanalizować okoliczności danego przypadku, z pomocą profesjonalnego doradcy. Może okazać się, że potrzebne będzie wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej. Obniżenie zobowiązań podatkowych jest jednak korzystniejsze niż umożliwienie fiskusowi poboru podatku, od którego podatnik może się uwolnić swoimi działaniami.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.