Charakterystyka ulgi

Od 1 stycznia 2022 roku wprowadzono do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: „Ustawa o CIT”) ulgę konsolidacyjną. Celem wprowadzenia tej ulgi było podatkowe wsparcie tych podmiotów, które decydują się ratować inne podmioty zagrożone upadłością. Zdaniem ustawodawcy pozwoli to z jednej strony ograniczyć negatywne społeczne skutki upadłości, a także wpłynie na zwiększenie konkurencyjności podmiotów, które na skutek akwizycji staną się większe, silniejsze i dysponujące większymi zasobami. Stąd ulga ta niekiedy nazywana jest ulgą akwizycyjną.

Ulga konsolidacyjna polega na odliczeniu od podstawy opodatkowania wydatków poniesionych w związku z nabyciem udziałów lub akcji spółki niepowiązanej, do wysokości osiągniętego dochodu uzyskanego w roku podatkowym przez podatnika z przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych, nie więcej jednak niż 250 000 zł.  

Konstrukcja tej ulgi pozwala podatnikowi na odliczenie łącznie nawet 200% poniesionych wydatków związanych z nabyciem udziałów lub akcji spółki niepowiązanej, najpierw w formie zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodów w wysokości 100%, a następnie do dodatkowego odliczenia poniesionych wydatków od podstawy opodatkowania, jednak nie więcej niż 250 000 zł w roku podatkowym.

Warunki do skorzystania z ulgi

Skorzystanie z ulgi konsolidacyjnej możliwe jest po spełnieniu szeregu warunków. Sprawiają one, że w praktyce ulga ta nie do końca może spełnić swój cel i przyczynić się do uratowania wielu podmiotów.

Warunki dotyczące spółki nabywanej

Po pierwsze, spółka, której udziały (akcje) są nabywane musi mieć osobowość prawną oraz siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym państwie, z którym Rzeczpospolita Polska zawarła umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania. Tym samym odpada nabycie udziałów lub akcji podmiotu z siedzibą w raju podatkowym.

Po drugie, główny przedmiot działalności spółki nabywanej musi być tożsamy lub wspierający działalność Spółki nabywającej, przy czym działalność spółki nabywanej nie może być działalnością finansową. Niestety ustawodawca nie zdefiniował działalności wspierającej, przez co „uchylił” możliwość podważania przez organy podatkowe tego typu transakcji.

Po trzecie, działalność spółki nabywanej ma być prowadzona co najmniej na 24 miesiące przed nabyciem. Ustawodawca zabezpieczył się przed możliwością optymalizacji podatkowej w postaci nabywania udziałów lub akcji w nowo utworzonych podmiotach, której celem byłoby jedynie celowe obniżenie podstawy opodatkowania w spółce nabywającej.

Warunki dotyczące spółki nabywającej

Po pierwsze, spółka nabywająca musi uzyskiwać przychody inne niż przychody z zysków kapitałowych.  Niestety ustawodawca nie sprecyzował czy spółka nabywająca ma uzyskiwać przychody inne niż z zysków kapitałowych obojętnie w jakiej wartości, czy też ma nie uzyskiwać przychodów z zysków kapitałowych w ogóle. Wydaje się, że poprawną interpretacją tego warunku jest uzyskiwanie jakichkolwiek przychodów z działalności, innych niż z zysków kapitałowych. Niektóre grupy podmiotów, takie jak spółki holdingowe, które niekiedy uzyskują przychody wyłącznie z zysków kapitałowych, mogą napotkać na trudności w stosowaniu ulgi konsolidacyjnej.

Po drugie, spółka nabywająca musi prowadzić działalność co najmniej 24 miesięcy przed nabyciem. Jest to ten sam warunek, który postawiono po stronie spółki nabywanej.

Po trzecie, spółka nabywająca w ramach jednej transakcji ma obejmować udziały (akcje) w ilości dającej bezwzględną większość praw głosu. Ograniczono zatem możliwość skorzystania z ulgi konsolidacyjnej przez podmioty nabywające mniejszościowe pakiety udziałów lub akcji.

Warunki dotyczące poniesionych wydatków

W związku z ulgą konsolidacyjną możliwe jest odliczenie od dochodu określonych rodzajów wydatków na nabycie udziałów lub akcji w spółce będącej osobą prawną. Są to wydatki  związane bezpośrednio z transakcją nabycia udziałów lub akcji w tej spółce na:

• obsługę prawną nabycia udziałów i akcji i ich wycenę,
• opłaty notarialne, sądowe i skarbowe,
• podatki i inne należności publicznoprawne zapłacone w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą.

Jednocześnie wyłączono możliwość odliczenia od dochodu ceny zapłaconej za nabywane udziały lub akcje oraz ponoszonych w związku z tą transakcją kosztów finansowania dłużnego (odsetek).

Wydatki odliczone od podstawy opodatkowania na podstawie ulgi konsolidacyjnej podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów zgodnie z ustawą o CIT na ogólnych zasadach. To znaczy, że wydatek nie może być ujęty w art. 16 ustawy o CIT jako niestanowiący kosztów uzyskania przychodów, musi być poniesiony przez podmiot, mieć definitywny charakter i odpowiednio udokumentowany.

Ulga w zeznaniu podatkowym

Odliczenia kosztów dokonuje się w zeznaniu CIT-8 za rok podatkowy, w którym zostały nabyte udziały lub akcje, w pozycji 118. Jednocześnie podatnik zobowiązany jest do sporządzenia informacji o odliczeniach od dochodu i od podatku oraz o dochodach (przychodach) wolnych od podatku na formularzu CIT-8/O i wykazania odliczonych kosztów w ramach ulgi konsolidacyjnej w pozycji 169.

Odliczenie od dochodu wydatków na nabycie udziałów lub akcji będzie musiało zostać skorygowane, jeśli w ciągu 36 miesięcy od dnia nabycia podatnik lub jego następca prawny m.in. zostaną postawieni w stan likwidacji, sprzedadzą lub umorzą nabyte udziały lub akcje.

Podsumowanie

Czy ulga konsolidacyjna może stać się game changerem i znacząco wpłynąć na ilość akwizycji dokonywanych przez krajowych podatników CIT? Wydaje się, że nie. Przede wszystkim wynika to z faktu, że preferencja nie jest na tyle znacząca by zachęcić do tego duże podmioty, które i tak są już aktywne w tym obszarze. Jednak potencjalnie może ona pobudzić do akwizycji mniejsze podmioty i wpłynąć na większą koncentrację w danej branży. Niemniej wprowadzenie ulgi konsolidacyjnej należy ocenić pozytywnie i liczyć na to, że więcej takich preferencji zostanie w przyszłości wprowadzonych w ustawie o CIT.

Wykaz skrótów