Przez wiele lat fenomenem był Dr Google, którego wiele osób traktowało jak lekarza pierwszego kontaktu, ufając mu niemal bez granic. Przyczyn tego zjawiska szukano m.in. w bardzo długim okresie czekania na wizytę u specjalisty czy też kwestiach organizacyjnych związanych z wizytą w przychodni.
Czy telemedycyna staje się rywalem dla Dr. Google?
Wszystkie te problemy rozwiązuje telemedycyna, która przebojem wdziera się na rynek usług medycznych w Polsce. Usługi medyczne on-line cieszą się coraz większą popularnością wśród pacjentów, którzy mając do dyspozycji komputer z dostępem do Internetu bez wychodzenia
z domu mogą kontaktować się z lekarzami różnych specjalności. Dzięki kontaktowi on-line z lekarzem pacjent uzyskuje nie tylko opiekę czy możliwość konsultacji, ale także (korzystając z urządzeń zapewnionych przez nowoczesne technologie) diagnozę. Coraz więcej poradni medycznych i gabinetów lekarskich tworzy platformy telemedyczne, mające stać się rozwiązaniem problemu z niedoborem personelu medycznego, rosnącymi kosztami opieki medycznej i przeciążeniem szpitali. Jednak potencjalne rozwiązanie jednej grupy problemów stało się przyczyną narodzin innego problemu.
Czy usługi telemedycyny korzystają ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy VAT?
Z takim pytaniem zwrócił się we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podmiot leczniczy, który zamierzał rozpocząć odpłatne świadczenie usług telemedycyny w zakresie e-rehabilitacji, e-szkoły rodzenia, e-pielęgniarki, e-położnej, e-lekarza, e-psychologa, e-logopedy, e-psychiatry, wskazując że zgodnie z brzmieniem art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy VAT usługi te powinny zostać zwolnione z opodatkowania VAT.
W indywidualnej interpretacji wydanej w imieniu Ministra Finansów przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach dnia 31 grudnia 2014 roku, sygn. IBPP3/443-1156/14/AŚ organ stanął na stanowisku, że wnioskodawca spełnia wyłącznie warunek podmiotowy zastosowania wskazanego zwolnienia, tj. jest podmiotem leczniczym. Natomiast nie zostanie spełniony warunek przedmiotowy zwolnienia, dla którego istotny jest cel wykonywanych świadczeń. Ze zwolnienia mogą korzystać tylko te czynności, które mają charakter diagnostyczny lub terapeutyczny (leczniczy). Jeżeli świadczenie nie będzie służyć wskazanym celom to nie będzie objęte zwolnieniem podatkowym. Organ stwierdził, że wskazane we wniosku usługi nie wykazują charakterystycznych cech usługi opieki medycznej sprawowanej nad konkretnym, wymagającym tej opieki pacjentem. W interpretacji podkreślano, że kluczowym i koniecznym jest bezpośredni (osobisty) kontakt z pacjentem, ponieważ nie można świadczyć usługi w zakresie opieki medycznej, bez wnikliwego zbadania danej osoby, jej obserwacji oraz opieki nad nią w procesie działań medycznych.
Do argumentacji organu podatkowego przychylił się także WSA w Krakowie w wyroku z dnia 23 czerwca 2015 roku, I SA/Kr 721/15. Wskazał on, że usługi telemedycyny świadczone za pośrednictwem Internetu są w istocie udzielaniem porad, wykładów, stanowią wskazówki co do sposobu wykonywania ćwiczeń, ich oceny i monitorowania, konsultacje w zakresie edukacji zdrowotnej i dlatego tych działań nie można uznać za opiekę medyczną. Usługa w zakresie opieki medycznej wymaga możliwości oceny stanu zdrowia pacjenta w celu postawienia prawidłowej diagnozy oraz zaordynowania odpowiedniego, dostosowanego do wymogów konkretnej osoby postępowania terapeutycznego.
Co warunkuje zastosowanie zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy VAT?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna – przeważa pogląd, że ważniejszy jest sposób świadczenia usługi medycznej.
Stanowisko takie zostało przedstawione m.in. w interpretacji indywidualnej wydanej w imieniu Ministra Finansów przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 12 października 2015 roku, sygn. ITPP1/4512-802/15/AJ. Organ podatkowy podkreśla że wszędzie tam gdzie nie ma bezpośredniego związku z leczeniem – nie ma prawa do zastosowania zwolnienia od podatku VAT. Świadczenie usług, dokonywane w ramach wykonywania zawodu medycznego, podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, jeśli nie odpowiada ono koncepcji opieki medycznej.
Podobne stanowisko zostało wyrażone w interpretacji indywidualnej wydanej w imieniu Ministra Finansów przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 8 października 2015 roku, sygn. IPPP2/4512-571/15-6/JO, w której również wskazano, że w przypadku świadczenia usługi przez Internet brak jest bezpośredniego kontaktu pacjent – lekarz/ psycholog/ terapeuta, nie ma możliwości wykonania badania i obserwacji pacjentów i dlatego nie można usługi w tym zakresie określić mianem usługi medycznej.
Także wyrok WSA w Poznaniu z dnia 8 sierpnia 2013 roku, sygn. I SA/Po 245/13, potwierdza tę linię orzeczniczą: leczenie jest sztuką indywidualną wymagającą bezpośredniego kontaktu z lekarzem oraz ciągłej interakcji między pacjentem a specjalistą, ponieważ nic nie zastąpi bezpośredniego kontaktu z drugą osobą. W opinii Sądu leczenie przez Internet nie jest możliwe. Przez Internet nikt nie zbada pacjenta, nie poprowadzi terapii i nie wyleczy. Można sobie z kimś porozmawiać, poradzić się, wspierać podczas walki z chorobą.
Odosobniony natomiast jest pogląd, że ważniejszy jest cel świadczenia usługi medycznej.
Takie stanowisko prezentuje wyrok WSA w Poznaniu z dnia 18 stycznia 2012 roku, sygn.
I SA/ Po 767/11, zgodnie z którym o braku możliwości skorzystania ze zwolnienia nie przesądza fakt świadczenia usług za pośrednictwem Internetu. W ocenie Sadu nie można bowiem w sposób generalnych wykluczyć, że usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia będą świadczone przez Internet. Przesłanki skorzystania z analizowanego zwolnienia (w tej sprawie art. 43 ust. 1 pkt 19 ustawy VAT) nie zawierają przesłanki wyłączającej możliwość skorzystania ze zwolnienia dla usług świadczonych przez Internet.
Podkreślenia wymaga, że ustawodawca w art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT wskazał jedynie na cel świadczenia usług w zakresie opieki medycznej, natomiast w żaden sposób nie odniósł się do sposobu świadczenia usługi medycznej.
Opodatkowanie VAT telemedycyny a przyszłość
Obecnie organy podatkowe stoją na stanowisku, że usługi telemedycyny są opodatkowane podatkiem VAT i nie korzystają ze zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy VAT. Telemedycyna – jedna z najszybciej rozwijających się dziedzin ochrony zdrowia – ma ogromną szansę stać się przyszłością medycyny w Polsce. Specjaliści podkreślają, że usługi medyczne świadczone on-line nie tylko przynoszą oszczędność dla systemów opieki zdrowotnej, ale także podnoszą jakość świadczonych usług i umożliwiają dużo skuteczniejszą diagnostykę. Należy mieć nadzieję, że wraz ze zwiększaniem się rynku usług telemedycznych w Polsce organy podatkowe zmienią swoje podejście do świadczenia usług medycznych przez Internet, a w konsekwencji przyjmą stanowisko bardziej korzystne dla podatników.
