Rok 2016 jest rokiem dynamicznych zmian nie tylko w obrębie prawa podatkowego (przykładowo można wskazać wprowadzenie podatku od sprzedaży detalicznej, nowelizacje ustawy o podatku od towarów i usług mające na celu uszczelnienie systemu podatku od towarów i usług), lecz również w zakresie prawa celnego, które przechodzi obecnie prawdziwą rewolucję.

Wejście w życie Unijnego Kodeksu Celnego

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 roku ustanawiające Unijny Kodeks Celny weszło w życie z dniem 1 maja 2016 roku. Unijny Kodeks Celny zastąpił obowiązujący od ponad 20 lat Wspólnotowy Kodeks Celny oraz rozporządzenia unijne nr 3925/91 i nr 1207/2001. Unijny Kodeks Celny stanowi podstawowy element tzw. pakietu Unijnego Kodeksu Celnego, w skład którego wchodzą ponadto rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 roku uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 w odniesieniu do szczegółowych zasad dotyczących niektórych przepisów Unijnego Kodeku Celnego, rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/2447 z dnia 24 listopada 2015 roku ustanawiające szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 ustanawiającego Unijny Kodeks Celny oraz rozporządzenie uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 w odniesieniu do przepisów przejściowych dotyczących niektórych przepisów Unijnego Kodeksu Celnego w okresie, gdy nie działają jeszcze odpowiednie systemy teleinformatyczne i zmieniającym rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446.

Główne założenia Unijnego Kodeksu Celnego:

1. ułatwienie legalnej wymiany handlowej oraz zwalczanie nadużyć poprzez proste, szybkie i ujednolicone procedury i postępowania celnego;

2. wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych, przede wszystkim przez wprowadzenie zasady że wszystkie transakcje celne i handlowe mają być przeprowadzane elektronicznie, dzięki czemu wymiana handlowa zostanie ułatwiona i jednocześnie zostanie zapewniona skuteczność zharmonizowanych i ujednoliconych kontroli celnych,

3. ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej poprzez zapewnienie każdej osobie prawa do ustanowienia przedstawiciela reprezentującego ją w kontaktach z organami celnymi, zapewnienie stosowania tych samych zasad w odniesieniu do decyzji stosowania przepisów prawa celnego, w tym wiążących informacji,

4. ustanowienie wspólnych i prostych przepisów w odniesieniu do procedur specjalnych oraz wprowadzenie zmian w zasadach korzystania z procedur celnych.

Etap przejściowy do czasu nowelizacji ustawy Prawo celne i niektórych innych ustaw

Jako drugi etap zmian można wskazać etap przejściowy między wejściem w życie unijnego pakietu celnego a oczekiwaniem na nowelizację ustawy Prawo celne. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo celne oraz niektórych innych ustaw, mających na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej i dostosowania prawa celnego do Unijnego Kodeksu Celnego wpłynął do Sejmu w dniu 10 maja 2016 roku. W uzasadnieniu wskazano, że nowelizacja jest niezbędna w celu stosowania Unijnego Kodeksu Celnego oraz przepisów wykonujących jego przepisy. Zakres zmian w prawie krajowym objął kompleksową zmianę przepisów ustaw i aktów wykonawczych, w tym przede wszystkim ustawę Prawo celne, ustawę o Służbie Celnej, ustawę o podatku akcyzowym, ustawę o podatku od towarów i usług oraz innych ustaw odwołujących się do przepisów unijnego prawa celnego lub zmienianych przepisów prawa celnego. Jako że rozporządzenia unijne są bezpośrednio skuteczne, regulacje pakietu Unijnego Kodeksu Celnego będę stosowane w polskim porządku prawnym wprost. W konsekwencji w okresie przejściowym w zakresie sprzecznym z nowymi przepisami unijnymi prawo krajowe nie było stosowane.

Wejście w życie nowelizacji ustawy Prawo celne i niektórych  innych ustaw z dniem 20 sierpnia br.

Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 roku o zmianie ustawy – Prawo celne oraz niektórych innych ustaw weszła w życie z dniem 20 sierpnia br. i znowelizowała kilkanaście ustaw. Główne zmiany dotyczyły oczywiście ustawy Prawo celne i obejmowały nie tylko dostosowanie nazw instytucji prawa celnego do Unijnego Kodeksu Celnego czy uchylenie przepisów krajowych niezgodnych z nowymi rozwiązaniami, lecz również wprowadzenie nowych rozwiązań w celu wykonania unijnych regulacji celnych.

Nowelizacja nie ominęła także ustawy o podatku od towarów i usług.

Zmiany przedstawiają się w sposób następujący:  

• opodatkowanie podatkiem od towarów i usług importu towarów objętych procedurą uszlachetniania czynnego, w sytuacji gdy następuje uproszczone zakończenie tej procedury zgodnie z przepisami art. 324 rozporządzenia wykonawczego

Artykuł 324 rozporządzenia wykonawczego przewiduje szczególne przypadki zamknięcia procedury uszlachetniania czynnego. Określone towary objęte tę procedurą są uważane za powrotnie wywiezione, jednak faktycznie zostały one wprowadzone na rynek unijny bez zgłoszenia celnego i bez uiszczenia należności celnych przywozowych. Zamknięcie procedury uszlachetniania czynnego co do zasady następuje w chwili gdy towary objęte tą procedurą zostaną po raz pierwszy użyte w procesach przetwarzania wskazanych w tych przepisach. W uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy wskazano, że uproszczone zakończenie tej procedury jako powrotny wywóz należy odnieść wyłącznie do kwestii ceł, a faktyczne wprowadzenie towarów na terytorium UE w wyniku zakończenia procedury powinno rodzić obowiązek podatkowy z tytułu importu towarów. W dotychczas obowiązującym stanie prawnym, zgodnie z 45 ust. 1 pkt 1 i 2  w zw. z art. 19a ust. 11 uVAT import towarów objętych procedurą uszlachetniania czynnego w systemie zawieszeń w rozumieniu przepisów celnych był zwolniony od podatku, o ile na podstawie przepisów celnych powstał obowiązek uiszczenia cła. Jak podkreślono w uzasadnieniu, analogicznie powinny być traktowane towary do których będzie stosowane art. 324 rozporządzenia wykonawczego. Dlatego też art. 45 ust. 1 pkt 1 UVAT otrzymał brzmienie: Zwalnia się od podatku import towarów objętych procedurą uszlachetniania czynnego, a zgodnie z dodanym przepisem art. 45 ust. 3 uVAT: Zwolnień, o których mowa w ust. 1 pkt 1 nie stosuje się jeżeli: na podstawie przepisów celnych powstaje obowiązek uiszczenia cła; nastąpiło zamknięcie procedury uszlachetniania czynnego zgodnie z art. 324 rozporządzenia 2015/2447. Zmiana ta pociągnęła za sobą określenie momentu powstania obowiązku podatkowego (dodany art. 19a ust. 10a uVAT) oraz wskazanie podstawy opodatkowania (dodany art. 30b ust. 3a uVAT oraz zmiana brzmienia art. 30 b ust 4,6 i 7 uVAT).

• kwoty podatku z tytułu importu towarów nie można określać w decyzji dotyczącej należności celnych

Pakiet Unijnego Kodeksu Celnego przewidział m.in. szczegółową regulację procesową w zakresie wydawania decyzji dotyczących stosowania przepisów prawa celnego. W konsekwencji nowelizacja ustawy Prawo celne przewidziała bardzo ograniczony zakres zastosowania przepisów Ordynacji podatkowej do postępowania celnego. Rozgraniczenie postępowań celnego i podatkowego skutkowało koniecznością uchylenia art. 33 ust. 2 uVAT, przewidującego możliwość określenia przez naczelnika urzędu celnego kwoty podatku VAT w decyzji dotyczącej należności celnych. Obecnie postępowań celnych i postępowań podatkowych nie będzie można łączyć.

• zmiany w zakresie zabezpieczenia przez organ celny kwoty podatku VAT

Dotychczas obowiązujące przepisy przewidywały obligatoryjne zabezpieczenie podatku od towarów i usług, jeżeli podatek nie został uiszczony w przypadkach i trybie stosowanych przy zabezpieczaniu należności celnych na podstawie przepisów celnych. Niemniej, wprowadzenie przez Unijny Kodeks Celny złożenia zabezpieczenia jako warunku uzyskania pozwolenia na stosowanie określonej procedury czy operacji celnych spowodowałoby objęcie wymogiem złożenia zabezpieczenia również operacje celne. Obecnie w dodanym art. 33a ust. 7a uVAT określono w sposób szczegółowy przypadki i warunki, w których zabezpieczenia potencjalnego długu celnego się nie stosuje, a zabezpieczenie podatku VAT nie jest wymagane. Mimo to, w sytuacji gdy organ celny uzna, że istnieje ryzyko że kwota podatku nie zostanie zapłacona w przewidzianym terminie, zgodnie z dodanym art. 33a ust. 7e uVAT, posiada on fakultatywne prawo żądania złożenia zabezpieczenia w każdym czasie.

• rozszerzenie odpowiedzialności solidarnej za nierozliczone kwoty podatku VAT na przedstawicieli bezpośrednich

W stanie prawnym obowiązującym do tej pory w przypadku gdy objęcie towaru procedurą uproszczoną było dokonywane przez przedstawiciela pośredniego, uprawnienie do rozliczenia podatku VAT z tytułu importu towarów bezpośrednio w deklaracji podatkowej posiadał podatnik, na rzecz którego było składane zgłoszenie celne. Odpowiedzialność solidarna za nierozliczenie w deklaracji podatkowej kwoty podatku należnego ciążyła na podatniku i przedstawicielu pośrednim w zakresie kwoty podatku wraz z odsetkami. Nowelizacja rozszerzyła odpowiedzialność solidarną na przedstawiciela bezpośredniego, który posiadając pozwolenie na objęcie towarów na terytorium kraju procedura uproszczoną działa na rzecz podatnika, który takiego uprawnienie nie posiada.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa  oraz ma charakter wyłącznie  informacyjny. Stanowi  wyraz poglądów jego  autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.