W dniu 30 kwietnia 2018 roku w życie wejdzie pakiet pięciu ustaw pod wspólną nazwą Konstytucja biznesu, mający na celu reformę otoczenia przedsiębiorców oraz wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Jedną z kluczowych ustaw wchodzących w skład tego pakietu jest ustawa Prawo przedsiębiorców, która zastąpi obowiązującą do tej pory ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Ustawa ta wraz z trzema towarzyszącymi jej ustawami (tj. ustawą o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców, ustawą o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy, ustawą o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) zostanie wprowadzona w drodze przepisów wprowadzających ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej. Wprowadzenie do porządku prawnego Konstytucji biznesu oznacza konieczność wprowadzenia licznych zmian w około 200 ustawach odrębnych. W związku z tym pojawia się kluczowe pytanie – jakie zmiany w przepisach podatkowych niesie za sobą wprowadzenie Konstytucji biznesu?
Zmiany głównie o charakterze dostosowującym i technicznym
Ustawa z dnia 6 marca 2018 roku Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej przewiduje zmiany brzmienia prawie wszystkich istotnych dla prawa podatkowego ustaw. Jednak wprowadzone zmiany nie będą tak drastyczne jak to wygląda na pierwszy rzut oka – w większości polegają one na dostosowaniu brzmienia przepisów do wchodzącego w życie pakietu ustaw. W rezultacie, dotychczasowe odesłania do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zastąpione zostaną odpowiednimi odesłaniami do właściwych ustaw wchodzących w skład pakietu ustaw tworzących Konstytucję biznesu.
Najważniejsza zmiana dla podatnika – działalność nieewidencjonowana
Z punktu widzenia podatnika najbardziej istotną zmianą jest wprowadzenie nowej instytucji – działalności nieewidencjonowanej/nierejestrowanej, która ma służyć ograniczeniu zjawiska szarej strefy. Z tej instytucji będą mogły skorzystać przede wszystkim osoby osiągające niskie przychody z tytułu okazjonalnie podejmowanej działalności – sztandarowym przykładem jest udzielanie korepetycji czy sprzedaż rękodzieł. Możliwość skorzystania z działalności nieewidencjonowanej jest jednak obwarowana pewnymi zastrzeżeniami, ponieważ:
a) może z niej skorzystać wyłącznie osoba fizyczna,
b) o ile przychód z takiej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2018 roku – limit ten wynosi miesięcznie 1050 zł, przy czym należy pamiętać, że odnosi się on do osiąganych przychodów, bez możliwości pomniejszenia o poniesione koszty)
c) i gdy nie wykonywała przez okres ostatnich 60 miesięcy działalności gospodarczej.
Skorzystanie z instytucji działalności nieewidencjonowanej jest prawem, co oznacza, że nie istnieją przeszkody by osoba spełniająca powyższe warunki, chcąca prowadzić działalność gospodarczą, złożyła wniosek o wpis do CEIDG. Jeżeli jednak zdecydowała się prowadzić działalność nieewidencjonowaną musi pamiętać o tym, że od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie wskazanego limitu, jej działalność jest uznawana za działalność gospodarczą i jest zobowiązana złożyć wniosek o wpis do CEIDG.
Jak rozliczyć przychody z działalności nieewidencjonowanej?
Wprowadzenie instytucji działalności nieewidencjonowanej w ustawie Prawo przedsiębiorców pociągnęło za sobą istotne zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychód osiągnięty z wykonywanej działalności nieewidencjonowanej zostanie uznany za przychód z innych źródeł, podlegający opodatkowaniu na zasadach ogólnych przewidzianych dla przychodów z innych źródeł. Podatnik osiągający przychody z innych źródeł może w ciągu roku podatkowego wpłacać zaliczki miesięczne, przy czym nie ciąży na nim taki obowiązek – całość może rozliczyć dopiero w zeznaniu rocznym, z zastosowaniem skali podatkowej, w formularzu PIT-36. Dochód z działalności nieewidencjonowanej będzie można wykazać dopiero w zeznaniu rocznym i wtedy będzie podlegać on opodatkowaniu. Pojawiają się różne głosy czy podatnik będzie miał w przypadku działalności nieewidencjonowanej prawo do kosztów, tj. czy opodatkować może dochód. Moim zdaniem odebranie podatnikowi prawa do kosztów uzyskania przychodów byłoby nieuzasadnione i sprzeczne z ideą konstrukcji podatku. Zgodnie z konstrukcją podatku dochodowego od osób fizycznych opodatkowaniu podlega dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty – ta ogólna zasada powinna również znaleźć zastosowanie w stosunku do przychodów z działalności nieewidencjonowanej.
Dokumentowanie przychodów z działalności nieewidencjonowanej
Kluczowym zagadnieniem jest także dokumentowanie wysokości uzyskiwanych przychodów – jest to o tyle istotne, z jednej strony ze względu na limit przychodów uprawniających do działalności nieewidencjonowanej, z drugiej strony ze względu na obowiązek prawidłowego rozliczenia się na gruncie PIT. Zmiany wprowadzone ustawą nie zawierają rozwiązań w zakresie dokumentowania osiąganych przychodów – w obliczu braku odpowiednich przepisów nasuwa się pytanie jak do takiej sytuacji podejdą organy. Ustawa Prawo przedsiębiorców wprowadza zasady ogólne takie jak zasada domniemania uczciwości przedsiębiorcy czy zasada rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść przedsiębiorcy, jednak ciężko przewidzieć jak w praktyce organy będą podchodziły do kwestii związanych ze szczegółowością dokumentowania tak osiąganych przychodów. Skoro działalności nieewidencjonowanej nie uważa się za działalność gospodarczą, na podatniku nie będzie ciążył obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów czy ksiąg rachunkowych. Jednak optymalnym wydaje się dołożenie szczególnej staranności w prowadzeniu dokumentacji, łącznie z prowadzeniem uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów.
Działalność nieewidencjonowana a podatek od towarów i usług
Pamiętać należy, że ustawa o podatku od towarów i usług zawiera odrębną definicję działalności gospodarczej, co prowadzi do wniosku, że osoba prowadząca działalność nieewidencjonowaną będzie uznawana za podatnika podatku VAT. Jednak ze względu na limit tej działalności (maksymalnie w ciągu roku – 12 600 zł przychodu) nie zostanie przekroczony limit zwolnienia podmiotowego w podatku od towarów i usług (wynoszący 200 000 zł), a co za tym idzie – osoba taka będzie objęta co do zasady zwolnieniem z VAT. Zwolnienie podmiotowe nie jest jednak bezwarunkowe, bowiem nie mogą korzystać z niego podatnicy świadczący określone usługi (np. jubilerskie) czy dokonujący dostawy określonych towarów (np. wyrobów jubilerskich). Na podatniku, u którego sprzedaż jest zwolniona z VAT ze względu na zwolnienie podmiotowe, ciąży obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Być może właśnie prowadzona ewidencja sprzedaży będzie stanowiła wystarczający dowód dla organów potwierdzający zmieszczenie się w ustawowo określonym limicie. Dodatkowo, nie ma żadnych przeszkód by osoba prowadząca działalność nieewidencjonowaną wystawiała faktury. Faktura taka będzie wówczas zawierała datę wystawienia, numer, identyfikację nabywcy, nazwę towaru/usługi i ich ilość, cenę jednostkową oraz kwotę należności ogółem. Możliwe jest również wystawianie rachunków, które także będą stanowiły dowód.
NIP będzie stopniowo wypierał REGON
Zamiarem ustawodawcy jest zastąpienie obowiązku posługiwania się przez przedsiębiorcą wobec części urzędów numerem REGON albo równolegle numerem REGON i NIP na rzecz wyłącznie numeru NIP. Ideą jest posługiwanie się przez przedsiębiorców w kontaktach z urzędami wyłącznie NIP, jednak proces ten będzie rozłożony w czasie. Pod tym kątem zostanie zmieniona obecnie ustawa o podatku akcyzowym, w przypadku której wyeliminowano konieczność czy też możliwość posługiwania się REGON w określonych przypadkach.
Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców – uprawnienia procesowe
Konstytucja biznesu wprowadza nową instytucję w postaci Rzecznika i Małych Średnich Przedsiębiorców, który to organ ma m.in. dbać o rozwój przedsiębiorczości czy zajmować się ochroną praw przedsiębiorców. Jednak skuteczne realizowanie przydzielonych mu zadań jest możliwe poprzez wyposażenie w narzędzia służące skutecznemu realizowaniu przysługujących mu kompetencji. Dlatego też przewidziane zostały zmiany w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez nadanie mu uprawnień w postępowaniach sądowoadministracyjnych (prawo do wzięcia udziału w każdym toczącym się postępowaniu oraz prawo do wniesienia skargi kasacyjnej), jak również prawo zwracania się do Naczelnego Sądu Administracyjnego z wnioskiem o rozstrzygnięcie rozbieżności w orzecznictwie.
Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.
