Ustawy o podatku dochodowym stanowią, że kosztu uzyskania przychodu nie stanowią wierzytelności odpisane jako przedawnione (art. 16 ust. 1 pkt 20 PIT oraz 23 ust. 1 pkt 17 CIT). Powoduje to istotne konsekwencje ekonomiczne dla podatników, którzy zaniechali dochodzenia służących im należności.
Podatek od nieopłaconych faktur
Zgodnie z zasadą memoriału, przychód stanowią kwoty należne z tytułu sprzedaży towarów lub usług niezależnie od tego czy zostaną faktycznie otrzymane. Oznacza to, że opodatkowanie pojawia się niezależnie od tego czy ostateczny, ekonomiczny skutek operacji był pozytywny czy też nie.
Nieściąglne wierzytelności jako koszt
Zasada ta łagodzona jest nieco poprzez przepisy umożliwiające zaliczanie w ciężar kosztów odpisów aktualizujących oraz wierzytelności uznawanych za nieściągalne (art. 16 ust. 1 pkt 25 CIT oraz art. 23 ust. 1 pkt 20 PIT) co pozwala na uniknięcie opodatkowania w przypadku niemożliwości otrzymania spłaty należności.
Z drugiej jednak strony upływ terminu przedawnienia powoduje konieczność wyksięgowania z kosztów wartości wierzytelności nieściągalnych co ponownie powoduje, że nieuregulowana należność stanowi przychód i podlega opodatkowaniu (art. 16 ust. 1 pkt 20 i art. 23 ust. 1 pkt 17 PIT). Podobne uwagi dotyczą odpisów aktualizujących, z tą tylko różnicą, że w tym wypadku korekta następuje po stronie przychodów (art. 12 ust. 1 pkt 4d oraz art. 14 ust. 2 pkt 7b PIT).
Niekończąca się egzekucja albo …
Z powyższego wynika jednoznaczny wniosek, iż przedawnienie wierzytelności powoduje konieczność jej opodatkowania. Oznacza to, że podatnik aby uniknąć zapłaty podatku powinien podejmować działania w celu przerwania biegu przedawnienia (np. czynności egzekucyjne) – nawet wówczas, gdy z góry skazane są na niepowodzenie.
Sprzedaż przedawnionej wierzytelności
Możliwym, praktycznym, rozwiązaniem tej niekorzystnej dla podatnika sytuacji jest sprzedaż przedawnionej wierzytelności. Pomimo niekorzystnych interpretacji wydawanych w imieniu Ministra Finansów wskazać trzeba na przychylne wyroki sądów administracyjnych, które stoją na stanowisku, że strata poniesiona z tytułu sprzedaży przedawnionej wierzytelności stanowi koszt uzyskania przychodu.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 lutego 2015 r. (II FSK 3113/12) stwierdził, że jedynym warunkiem zaliczenia strat z tytułu ich odpłatnego zbycia do kosztów uzyskania przychodów jest uprzednie zaliczenie wierzytelności do przychodów należnych. W ocenie składu orzekającego nie ma żadnych racji gospodarczych do tego, by z treści art. 16 ust. 1 pkt 39 u.p.d.o.p. wyłączać wierzytelności przedawnione i nie zaliczać do kosztów uzyskania przychodów strat z tytułu ich zbycia w sytuacji, gdy zostały uprzednio zarachowane jako przychód należny. W takim bowiem razie spółka nie byłaby zainteresowana ich zbywaniem, a ponadto wyłączyłaby je z przychodów należnych. Na takich operacjach nikt nie zyskuje, a tylko tracą i podatnik, i interes publiczny.
Podobne stanowisko zaprezentowano w wyroku z Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 23 lutego 2016 I SA/Kr 47/16 oraz z Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 1 marca 2016 r. I SA/Gl 1121/15.
