22 lutego 2018 roku do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zarządzenie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, której podstawowym celem jest zapewnienie przedsiębiorcom będącym osobami fizycznymi warunków do zachowania ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa po ich śmierci. Dzięki wprowadzeniu możliwości odziedziczenia jednoosobowej działalności gospodarczej ustawodawca chce wyjść naprzeciw potrzebom firmom rodzinnym. Na takim tle dość niechlubnie zapisują się jednak zmiany PIT, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2018 roku i wywołały wiele kontrowersji, prowadzących do kolejnej nowelizacji przepisów.
Minister Finansów dopatrzył się optymalizacji podatkowej
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2018 roku przewidywała możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych nieodpłatnie w drodze spadku lub darowizny. Jednak z uwagi na częste wykorzystywanie tego mechanizmu przez podatników w celach optymalizacji podatkowej Minister Finansów wskazał, że w zakresie darowizn doprowadzało to do przeszacowywania podatkowej wartości składników majątku poprzez przekazywanie ich członkom najbliższej rodziny, korzystającym ze zwolnień w podatku od spadków i darowizn. Niemniej, zmiana wprowadzona w życie z dniem 1 stycznia 2018 roku uderzała zarówno w obdarowanych, jak i spadkobierców.
Zmiany od 1 stycznia 2018 roku
Przepisy w nowym brzmieniu stanowią, że do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych nieodpłatnie, jeżeli nabycie to korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn. Nowelizacja pozbawiła zatem zarówno obdarowanych, jak i spadkobierców możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od nabytych w drodze darowizny lub spadku środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli nabycie to było zwolnione z podatku od spadków i darowizn.
Walka z optymalizacją podatkową odbiła się rykoszetem na firmach rodzinnych
Tym samym, walka ustawodawcy z optymalizacjami podatkowymi, rykoszetem uderzyła przede wszystkim w rodzinne firmy, dla których przekazanie dorobku kolejnym pokoleniom stało się nieopłacalne, a tym samym zagrożona została – paradoksalnie bliska zamierzeniom ustawodawcy – idea sukcesji rodzinnych biznesów. Nowelizacja wywołała wiele kontrowersji, a ustawodawca już od listopada (czyli jeszcze przed wejściem w życie ustawy nowelizującej) rozpoczął prace nad kolejną nowelizacją. Po kilku miesiącach niepewności 22 lutego 2017 roku do Sejmu trafił projekt kolejnej ustawy nowelizującej.
Ustawodawca wychodzi naprzeciw oczekiwaniom firm rodzinnych?
Tak właśnie ustawodawca uzasadnia wprowadzenie kolejnej nowelizacji ustawy, sugerując tym samym podatnikom, że nowelizacja wynika z uwzględniania ich potrzeb, a nie z rzeczywistej potrzeby naprawy błędnie znowelizowanych przepisów. Ustawodawca zaproponował rozróżnienie dwóch nieodpłatnych nabyć – w formie spadku oraz w formie darowizny. Jeżeli nieodpłatne nabycie nastąpi w drodze spadku, wówczas podatnik będzie miał prawo wliczać do kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej otrzymanych w ten sposób środków trwałych czy wartości niematerialnych i prawnych. W rezultacie spadkobiercy otrzymali możliwość ponownego określenia wartości początkowej nabytych w drodze spadku składników majątku. Natomiast jeżeli składniki majątku zostały nabyte w drodze darowizny, wówczas obdarowany zaliczy odpisy amortyzacyjne do kosztów podatkowych, w przypadku, gdy środki te wykorzystywane przez darczyńcę były przez niego amortyzowane. W rezultacie obdarowany przyjmie składniki majątku w wartości określonej przez darczyńcę i kontynuując amortyzację tych składników, uwzględni też wysokość dokonanych już przez darczyńcę odpisów oraz przyjętą metodę amortyzacji. Zmiany będą miały zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2018 roku.
Dwie pieczenie na jednym ogniu?
Ustawodawca miał nadzieję połączyć dwa cele – realizację postulatów firm rodzinnych, a jednocześnie dalszą walkę z optymalizacją podatkową. W tym celu w wyraźny sposób zróżnicował skutki prawne dla spadkobierców oraz dla obdarowanych, tych pierwszych traktując w sposób zdecydowanie bardziej korzystny. Może się jednak okazać, że tym samym znowelizowane rozwiązanie będzie stanowiło dla podatników przyczynę do kolejnych optymalizacji podatkowych.
Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.
