Po co podatnikowi interpretacja ?
Jak wiadomo Ordynacja podatkowa umożliwia występowanie z wnioskami o interpretację prawa podatkowego co do zdarzeń przyszłych. Możliwość ta jest istotnym elementem gwarancyjnym, który pozwala zainteresowanym, planującym podjęcie określonych działań, uzyskać daleko idącą ochronę. Zastosowanie się do interpretacji indywidualnej zwalnia podatnika z obowiązku zapłaty podatku, jeśli skutki podatkowe zdarzenia opisanego we wniosku nastąpią po jej doręczeniu interpretacji.
Organy niechętne analizie zdarzeń przyszłych
Od pewnego czasu daje się zauważyć wzrastajacą ilość sytuacji, w których Minister Finansów odmawia wszczęcia postępowania w sprawie wniosku o udzielenie interpretacji prawa podatkowego co do zdarzeń przyszłych. Postanowienia w powyższym zakresie uzasadniane są m.in. tym, że instytucja interpretacji indywidualnych nie została stworzona dla celów analizowania przez organ skutków podatkowych potencjalnych, planowanych działań podatników pod kątem porównawczym bądź optymalizacyjnym, ani też stricte poznawczym. Przepisom art. 14a do 14p Ordynacji podatkowej nie przyświecał bowiem cel abstrakcyjny, poglądowy czy wręcz akademicki.
Co na to NSA ?
W orzecznictwie prezentowane są pogdlądy, wedle których celem przepisów o interpretacji prawa podatkowego było umożliwienie zainteresowanemu uzyskania wykładni przepisu nasuwającego wątpliwości, a koniecznego do stosowania w konkretnym zdarzeniu gospodarczym. Dopuszczalne jest wskazanie we wniosku różnych stanów faktycznych (zdarzeń przyszłych), jednakże sposób ich „prezentacji” oraz stopień zindywidualizowania musi istotnie korelować z osobistym (skonkretyzowanym) interesem podatkowym wnioskującego.
Konsekwencje dla podatników
W mojej ocenie opisana wyżej praktyka, częściowo znajdująca oparcie w orzecznicwie sądów – np. wyrok NSA z22.10.2015 r., II FSK 2643/13), może prowadzić do naruszania istotnych uprawnień podatników.
Po pierwsze – nie można zgodzić się z poglądem, jakoby interpretacje nie mogły być udzialane wobec potencjalnych czy planowanych działań podatników pod kątem porównawczym. Żaden przepis prawa nie przewiduje takiego ograniczenia. Z natury rzeczy zdarzenia przyszłe nacechowane są niepewnością a ta zwykle powoduje, że dla wyjaśnienia wątpliwości niezbędnych jest szereg pytań (często o charakterze wariantowym). Naturalnym skutkiem tego rodzaju wielowątkowych wniosków jest kilka odpowiedzi a ich porównanie przez podatnika leży w jego najdalej idącym interesie. Nie oznacza to, że organ ma dokonać porównania możliwych wariantów – to oczywiście uczyni podatnik, któremu nie można odmawiać odpowiedzi tylko dlatego, że jego zamiary są zbyt skomplikowane czy wariantowe.
Po drugie – wnioski, których przedmiotem są zdarzenie przyszła przyszłe, niezwykle często mają za zadanie zoptymalizownie ciężarów podatkowych. Przypomieć wypada, że podatnikom przysługuje tzw. prawo wyboru drogi najmniej opodatkowanej i jednocześnie nie istnieje przepis prawa, który upoważniałby organ interpretujący do odmowy wszczęcia postępowania, którego celem jest legalne zmniejszenie daniny publicznoprawnej.
Po trzecie – motywacja o charakterze „poznawczym” jest zupełnie naturalną przyczyną wystąpienia z wnioskiem o interpretację – zwłaszcza w obliczu bardzo niestabilnego prawa, praktyki interpretacyjnej czy orzecznictwa podatkowego.
Po czwarte – pogląd, zgodnie z którym sposób ich „prezentacji” oraz stopień zindywidualizowania wniosku musi istotnie korelować z osobistym (skonkretyzowanym) interesem podatkowym wnioskującego, w istocie rzeczy przyznaje organowi interpretującemu zbyt szerokie prawo odmowy podjęcia postępowania, ponieważ odwołuje się do wysoce ocennych przesłanek. Nie wiadomo przecieeż kiedy zagadnienie „istotnie koreluje” z interesem wnioskodawcy a wniosek jest „dostatecznie zindywidualizowany”. Czy rozważanie powołania nowej spółki, podjęcia dodatkowej działalności albo rozpoczęcia negocjacji w sprawie zawarcia umowy ma dostateczny związek ze „skonkretyzowanym” interesem podatkowym ? Daleko posunięta swoboda, ocierająca się wręcz uznanie administracyjne, godzi w prawo podatnika do uzyskania oficjalnej wykładni.
Po piąte – udzielanie interpretacji prawa podatkowego ma za zadanie sprawne i szybkie wyjaśnianie wątpliwości podatników (trzy miesiące). Utrzymanie się obecnej praktyki, która pozwala organom na uchylanie się od udzielania „niewygodnych” odpowiedzi nie tylko godzi w zaufanie do państwa ale może również de facto pozbawiać podatników prawa do wyjaśnienia ich sytuacji prawnej. Mają oni wprawdzie prawo zaskarżyć postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, lecz czas, który musi upłynąć do jego uchylenia (niestety zwykle w postępowaniu sądowo administracyjnym) wielokrotnie będzie powodował nieaktualność pytania i bezprzedmiotowość postępowania (np. wskutek zmienionych przepisów, zmiany planów podatnika czy wycofania się kontrahenta).
