Rewolucję w zakresie konsolidacji rozliczeń podatku VAT w jednostkach samorządu terytorialnego wywołał zapoczątkował wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z dnia 19 września 2015 r. w sprawie C-276/14 Gmina Wrocław. Teraz ma on swój ciąg dalszy.
Początek rewolucji
W przytoczonym orzeczeniu TSUE udzielając odpowiedzi na pytanie prejudycjalne TSUE stwierdził, że gminne jednostki budżetowe nie mogą być uznane za podatników podatku od wartości dodanej, ponieważ nie spełniają kryterium samodzielności przewidzianego w art. 9 ust. 1 dyrektywy 112. Powołany wyrok i zawarta w nim argumentacja była wyznacznikiem interpretacyjnym dla orzekania w sprawie odrębności samorządowych zakładów budżetowych na gruncie VAT, w uchwale NSA z dnia 26 października 2015 r., sygn. I FPS 4/15. W sprawie tej NSA stwierdza, że: „Wprawdzie samorządowy zakład budżetowy ma większą samodzielność od jednostki budżetowej, na tle właściwości której wypowiadał się TSUE, lecz z uwagi na nie spełnianie powyższych warunków, nie można stwierdzić, że ma on podmiotowość podatkową VAT odrębną od jednostki samorządu terytorialnego, która go utworzyła.” Precedensowy wyrok TSUE oraz uchwała NSA zbudowały klimat dla wszczęcia prac legislacyjnych, w celu centralizacji rozliczeń VAT, gdzie jednostki samorządu terytorialnego (dalej jako JST) będą zobowiązane przejąć rozliczenia swoich samorządowych jednostek organizacyjnych.
Projekt ustawy
Zgodnie z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Finansów centralizacja rozliczeń VAT w JST została odroczona na 1 stycznia 2017 r., co ma na celu podjęcie odpowiednich przygotowań dla przeprowadzenia gruntownych zmian. W dniu 18 stycznia 2015 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji został umieszczony projekt ustawy o zasadach rozliczeń w podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków europejskich przez jednostki samorządu terytorialnego oraz o zmianie ustawy o finansach publicznych. Swoim zakresem przedmiotowym ustawa będzie obejmowała trzy kwestie: dokonywania przez JST rozliczeń w podatku VAT za okres rozliczeniowy upływający 31 grudnia 2016 r. oraz okresy rozliczeniowe poprzedzające ten okres; korekty rozliczeń VAT za okresy rozliczeniowe upływające przed dniem centralizacji oraz zwrot środków europejskich uzyskanych na realizację ich zadań w przypadku zmiany kwalifikowalności wydatków w związku z wyrokiem TSUE. Potrzeba uregulowania konsolidacji rozliczeń w specjalnie przygotowywanej do tego celu ustawie wynika z braku możliwości przeprowadzenia takiego procesu na gruncie Ordynacji podatkowej w zakresie przepisów dotyczących następstwa prawnego.
Jednostki samorządu terytorialnego przejmują rozliczenia w VAT
Na skutek konsolidacji rozliczeń przewiduje się, że JST, których jednostki organizacyjne rozliczały się jako odrębni podatnicy, wstępują z dniem wejścia w życie ustawy konsolidującej we wszystkie prawa i obowiązki swoich jednostek organizacyjnych, również w odniesieniu do rozliczeń za okresy przed dniem wejścia w życie ustawy. Jak podkreśla się w uzasadnieniu do ustawy, sukcesja praw i obowiązków JST obejmuje również sferę postępowań podatkowych prowadzonych w stosunku do jednostek organizacyjnych samorządu, zarówno wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy oraz wszczętych po dniu wejścia w życie projektowanych przepisów.
Jednostki organizacyjne samorządu mogą rozliczać się samodzielnie do końca 2016 r.
Według projektu ustawy samorządowe jednostki organizacyjne w zakresie wykonywanej przez nie działalności gospodarczej mogą nadal bezpośrednio rozliczać VAT, jeżeli taki sposób rozliczenia był stosowany przez jednostki samorządu terytorialnego na 29 września 2015 r., jednak nie dłużej niż do okresu rozliczeniowego upływającego 31 grudnia 2016 r. W celu skorzystania z powyższego uprawnienia JST będą zobowiązane do złożenia oświadczenia o wyborze okresu rozliczeniowego, do którego podatek od towarów i usług będzie rozliczany bezpośrednio przez jednostki organizacyjne. Oświadczenie należy złożyć w terminie dwóch miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy konsolidacyjnej do właściwego naczelnika urzędu skarbowego według wzoru załączonego do ustawy. Jeżeli jednostki organizacyjne samorządu korzystają ze zwolnienia z art. 113 ustawy o VAT (sprzedaż poniżej 150 tys. zł) to zachowują to uprawnienie, nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2016 r. Od dnia, w którym jednostki organizacyjne nie będą rozliczać się odrębnie od samorządu naczelnik urzędu skarbowego wykreśla te jednostki z rejestru VAT.
Jeden podatnik
Wizja konsolidacji rozliczeń w VAT nieuchronnie staje się faktem dokonanym. Z pewnością JST będą musiały wprowadzić regulacje wewnętrzne, które usprawnią przepływ dokumentów pomiędzy nimi, a ich jednostkami organizacyjnymi. Ostateczne rozliczenie podatku VAT będzie ciążyło na poszczególnych gminach, powiatach i województwach.
